|
|
|
|
Pochodzenie i warunki życia
Chomik dżungarski pochodzi z rejonu północno-zachodnich Chin, przylegającego do granicy z Mongolią i Rosją, zwanego dawniej Dżungarią -stąd wzięła się jego nazwa. Obecnie występuje w północno-wschodnim Kazachstanie, południowej Syberii, południowym Zabajkalu, Mongolii i północnych Chinach. Na tych terenach roczna amplituda temperatury wynosi 55°C, tj. od +25-30°C do -25°C. Również wilgotność wykazuje duże wahania: 75-40% w zależności od pory roku. Trzy miesiące w roku ziemie, okrywa tam śnieg. Zima jest mroźna i sucha, lato wilgotne i mokre za sprawą monsunów przynoszących deszcz i ciepło. Średnia opadów 150-200 mm. Silne wiatry wiosną i zimą powodują burze pyłowe.
Teren położony na wys. 500-1000 m n.p.m. W części środkowej są obszary pustynne oraz liczne, suche doliny - sajry, słone jeziora. Występująca tam roślinność jest pustynna, a u podnóża gór - stepowa. Chomiki zamieszkują właśnie część stepową, porośniętą karłowatą trawą, bylicą piorunem. Na ogół są to łąki (nieużytki). Środowisko naturalne stawia temu gatunkowi wysokie wymagania.
PRZYSTOSOWANIE CHOMIKÓW DŻUNCARSKICH DO WARUNKÓW KLIMATYCZNYCH
Chomiki kopią nory do 40 cm głębokości i około 1,1-1,23 m długości. Nory te są bardzo rozgałęzione, mają kilka wyjść na powierzchnię oraz kilka komór, w których znajdują się gniazda - miejsca wypoczynku i wychowania małych. Chomiki nie gromadzą dużych ilości pokarmu, jednak każdy ma zawsze jej zapas w torbach policzkowych "na czarną godzinę". Chomiki przesypiaj ą niekorzystne warunki atmosferyczne. Występują u nich dwa rodzaje snu:
Estywacja (sen letni) -jest typowa dla wielu organizmów żyjących na pustyni i półpustyni, gdzie roczna lub wieloletnia zmienność opadów jest
Schemat nory chomika dżungarskiego
Czynnikiem dominującym, oraz obszarów tropikalnych z wyraźnie wyodrębnioną porą deszczową i suchą. Jest to fizjologicznie odwracalne obniżenie intensywności procesów życiowych w okresie lata u niektórych zwierząt - przystosowanie do przetrwania niekorzystnych warunków, głównie suszy;
hibernacja (sen zimowy) - bardzo duże obniżenie intensywności procesów życiowych, występujące u niektórych zwierząt stałocieplnych jako przystosowanie do przetrwania trudnych warunków zimy. Zapadnięcie w sen zimowy poprzedzaj ą zmiany w gruczołach dokrewnych i gromadzenie zapasu tłuszczu w organizmie. Jego najistotniejszą cechą jest wyłączenie termoregulacji, co powoduje obniżenie temperatury ciała do ok. 1-4°C powyżej temperatury otoczenia. Spadek temperatury poniżej 0°C z reguły powoduje obudzenie zwierzęcia, a ciepłota jego ciała wraca do typowej dla stanu aktywności. W czasie snu zimowego następuje znaczne spowolnienie przemiany materii (zachodzi ona głównie kosztem spalania nagromadzonych zapasów tłuszczu). Ważną rolę u ssaków zapadających w sen zimowy odgrywa tkanka tłuszczowa brunatna (tzw. gruczoł snu zimowego), odkładana w większych ilościach na jesieni przed snem; tłuszcz brunatny spala się bardzo szybko, wydzielając dużo ciepła, co ma znaczenie przy przebudzeniu.
CHOMIK JAKO ZWIERZĘ NOCNE
Około 40% gryzoni, w tym również chomik, prowadzi nocny tryb życia. Dzieje się tak, dlatego, iż w warunkach naturalnych w porze letniej, w dzień panują zbyt wysokie temperatury, zimą natomiast większość czasu przesypiają. Dzieje się tak również wczesną wiosną, w czasie odwilży, gdy muszą opuścić norę, a także o zmierzchu.
Aktywność przypada na godziny wczesnowieczorne (l 9°°-2300) i ranne (4°°-5°°), czyli tuż po zajściu słońca i bezpośrednio przed jego wschodem udają się na spoczynek. W nocy łatwiej zdobyć pokarm, nie trzeba o niego konkurować ze zwierzętami dziennymi, łatwiej uniknąć wroga, a wszelkie zapachy są bardziej intensywne i wyraźniejsze. Również głos lepiej się rozchodzi, ponieważ większość ptaków wtedy milknie, step pustoszeje.
Zwierzęta prowadzące nocny tryb życia, a przy tym posługujące się wzrokiem, mają- w stosunku do swojej głowy - duże oczy. Podobnie jest i u chomika, którego dwa "czarne koraliki" są wielkości ziarenek pieprzu. Widzenie nocne jest płaskie i służy do ustalenia pozycji napastnika, zlokalizowania partnera, odszukania pokarmu. Chomik widzi również podczas dnia, ale tylko wtedy, gdy ma możliwość powolnej adaptacji oka do intensywnego światła. Mimo tego musi chronić swoje wrażliwe, duże oczy, więc na czas dnia i silnej operacji promieni słonecznych chowa się do nory.
Ponadto, aby zapewnić sobie bezpieczeństwo, chomiki mają znakomity słuch. Ich małżowiny uszne są dość spore i u osobników ospałych czy wy-budzonych z dziennej drzemki, są położone po sobie, tzn. złożone niczym dwa małe, cienkie, delikatne listeczki. Wieczorem, gdy chomik wychodzi z nory-gniazda, wyprostowuj ą się, stercząc na głowie jak dwie okrągłe anteny satelitarne, stale nasłuchujące, co się dzieje wokół. Chomiki są bardzo komunikatywne, wydają dużo dźwięków, które służą do porozumiewania się między nimi.
Ważną rolę odrywa też bardzo czuły węch, który uzupełnia wzrok i słuch. Jest to zmysł chemiczny. Cząsteczki substancji znajdujące się w powietrzu chwytane są przez organy węchowe i rozpuszczane w wydzielinie śluzowej nosa. Na ich podstawie chomik poznaje, czy w pobliżu znajduje się coś do jedzenia, intruz naruszający terytorium rodziny, wróg, samica w czasie rui. Zapach dostarcza również informacji o odległości jego źródła. Receptory węchowe umieszczone są w górnej części kanałów węchowych, część dolna filtruje i ogrzewa powietrze wdychane. Interesującym uzupełnieniem jest
istniejący u tych ssaków, jak zresztą u wielu innych, organ Jacobsona. Są to płytkie komory wysłane komórkami czuciowymi. Służy on do węchowej oceny pokarmu znajdującego się w jamie gębowej i jest wrażliwy na substancje rozpuszczone w powietrzu. U chomików narząd ten otwiera się do jamy nosowej.
Inną, ważną cechą jest dotyk. U kopiącego nory chomika zmysł ten jest szczególnie rozwinięty. Narządem dotyku są długie i delikatne, cienkie wibrysy sterczące po obu stronach pyszczka.
Najmniejsze znaczenie ma smak, który jest zmysłem chemicznym, a u tego gatunku nie jest tak ważny, jak u pozostałych ssaków. Chomik wychodzi z założenia, że jeśli coś źle pachnie, musi też źle smakować.
PRZYSTOSOWANIE CHOMIKA DŻUNGARSKIEGO DO ŚRODOWISKA
Chomiki dżungarskie mają futerko bardzo gęste, puszyste i przylegające do ciała. Taka okrywa włosowa zapewnia im komfort w niesprzyjających warunkach środowiska. Bujny puchowy podszerstek chroni przed mrozami. Dodatkową ochroną jest warstwa powietrza gromadząca się między włosami podszerstka, która się nagrzewa od ciepła ciała zwierzęcia. Powietrze to utrzymuje się tuż przy skórze, nie wydostaje się na zewnątrz dzięki szczelnie przylegającym do siebie włosom okrywowym. Dlatego chomiki tak wiele czasu poświęcają układanie i pielęgnację futerka. Gdy jest zbyt gorąco chomiki mają zmierzwioną okrywę włosową, tak by powietrze dostawało się do skóry i chłodziło ją. Inną cechą dobrze ułożonej okrywy włosowej jest to, że nie stawia ona oporu przy poruszaniu się po podziemnych tunelach.
Chomik dżungarski jest swoistym ewenementem, jeśli chodzi o owłosienie kończyn. Jego łapki i stopki są pokryte gęstym, białym futerkiem, które chroni go przed chłodem zmarzniętej i gorącem nagrzanej ziemi.
Ważną cechą przystosowania jest "ochronne" umaszczenie. Jego popielato-szara okrywa znakomicie maskuje chomika na ziemi wśród kamieni lub trawy i dzięki temu podczas zmierzchu staje się niewidoczny dla drapieżników. Charakterystyczna cecha podgatunku zachodnioazjatyckiego -zimą bieleje - również doskonale go chroni. Szata zimowa jest dłuższa i jeszcze bardziej puszysta. Czarna pozostaje jedynie, charakterystyczna dla tego gatunku, pręga biegnąca wzdłuż ciała, od głowy do ogona.
|
|
